Baldini’s Empreinte komt heel dicht bij kitsch; mijn eigen aankopen zijn wel Kunst
Bij het lezen over het beeld van Baldini in het eerste nummer van de Schoonheid Centraal bekroop mij het gevoel dat dit een heel goed bedoeld enthousiast verslag is van een complete leek die in grootse terminologie onderbouwt waarom dit beeld een goed werk zou zijn. Daarmee wil ik niet zeggen dat de schrijver niet oprecht is. Hij lijkt echt geïnteresseerd in kunst. Hij zal ongetwijfeld met interesse tentoonstellingen en musea hebben bezocht en misschien heeft hij hier en daar ook een cursus gevolgd op kunstgebied. Hij is dolblij met het beeld dat hij na onderhandelingsrondes in een Belgische galerie heeft gekocht en hij gaat met zijn vrouw samen op zoek naar de beeldhouwer in Arles die hij interviewt. De kunstenaar vertelt hem wie zijn inspiratiebronnen zijn en waar hij is opgeleid en door wie. En tussen de regels door lees je dat de koper zeer in zijn sas is met dit beeld dat ongetwijfeld veel geld heeft gekost. Hij is blij met zijn aanschaf bij deze buitenlandse galerie met een internationale klantenkring en hij prijst zich gelukkig met dit kunstwerk van de door hem bewonderde Fransman van wie het werk zelfs in Japan is aangekocht. Ik gun hem die blijdschap. Maar of dit beeld nou kunst is….????
Over smaak valt niet te twisten, maar het is wel zo dat sommige beelden nu eenmaal niet door de selectie komen van de gemiddelde aankoopcommissie van een museum. Wat zijn dan de criteria voor kunst? Wat maakt dat iets tot de categorie Kunst behoort? Omdat ik met enige regelmaat betrokken ben bij het opbouwen en beheren van kunstcollecties van collectioneurs ga ik hier toch iets over zeggen. Om voor dit alles gevoel te krijgen is HEEL GOED KIJKEN een voorwaarde en daarnaast het opdoen van kennis over kunst in de breedste zin, niet alleen over kunststromingen, kunstenaars, geschiedenis van het galeriewezen, over de materie, methode, maar ook kennis van de kunstmarkt. Een studie op dit vlak is handig als basis en hoe je dat dan verder uitbouwt is persoonlijk. Ik heb inmiddels met honderden kunstenaars gepraat en atelierbezoeken gebracht. En ook ik deed aankopen in een Belgische galerie. Wat maakt dan dat ik mijn aankopen Kunst durf te noemen?
Over het algemeen is de ware kunstenaar meestal iemand die zich niet goed en gemakkelijk uitdrukt, maar juist het liefste rustig in zijn of haar atelier aan het werk is en zich volledig uitdrukt in het werk. De galeriehouder daarentegen is degene die het werk promoot en het werk schriftelijk en mondeling onder woorden brengt. Hoedt u voor kunstenaars die hun eigen werk aan de man brengen, want dat belooft meestal niet veel goeds. Want een kunstenaar die zich richt naar de markt, doet eigenlijk iets tegennatuurlijks. En dan is er ook nog het probleem dat de ene galerie de andere niet is! Hoe komen die galeries aan de kunstenaars die zij vertegenwoordigen? Kunnen kunstenaars zich zo maar aanmelden of kiest de galerie zorgvuldig de kunstenaar? Welke galeries zijn op welk gebied het beste aangeschreven? Waar zijn ze gevestigd en bij welke overkoepelende organisaties zijn ze aangesloten? Welke galeries staan op welke grote kunstbeurzen en waarom? Welke galeriehouders gaan naar de Biënnales, naar de Documenta, naar openingen van welke tentoonstellingen? Maar dit geldt ook voor de ware collectioneur, die geregeld naar Venetië, Sao Paolo, New York of Kassel afreist om te zien wat daar wordt getoond! Welke galeriehouders èn collectioneurs komen langs om het eindexamenwerk te bekijken bij de verschillende kunstacademies? De studenten presenteren hun werk zonder te weten wie er binnenstapt in hun klaslokaal of atelier. Welke galeries onderhouden contacten met de belangrijkste kunstmusea en waarom? Zoals in elke markt, of het nu om machines gaat, over culinaire bijzonderheden of antiek: Het gaat er gewoon om om als koper goed je huiswerk te doen als je iets wilt aanschaffen. Informeer je goed hoe de kunstenaar staat aangeschreven en waar de galerie om bekend staat. Onderzoek waar het werk nog meer hangt of staat, welk museum het heeft aangekocht en of het bij de grote kunstveilingen (alweer) wordt aangeboden, omdat men het blijkbaar doorverkoopt (zoals ik zag op Catawiki) en vooral KIJK goed naar het werk wat je aandacht trekt. WAAROM trekt het je? In het brein werkt het meestal zo dat er van herkenning sprake is als je iets positief ervaart, las ik. Het verschil tussen Kunst en Kitsch is dat bij Kitsch de echo zo voor de hand ligt dat het te gemakkelijk wordt, vertelde een kunstenaar me laatst. Bij de ware Kunst blijft die herkenning een zoektocht die de collectioneur alléén voor zichzelf kan invullen.
“Empreinte” is een overduidelijke echo van Man Ray’s beroemde foto van Madame Toulgouat in haar Schiaparelli avondjurk. De uitzwierende geplooide sleep van de avondjurk, de slanke bouw en de markante houding van de vrouw met de armen geknikt met uitstekende ellebogen zijn direct te herkennen in het beeld van Baldini, die daarmee -en daar is niks mis mee-, gewoon een ode aan de vrouw lijkt te brengen! Maar de foto die Man Ray rond 1930 maakte, is volledig nieuw voor die tijd en ook buiten de wereld van de fotografie wereldberoemd geworden. Baldini daarentegen brengt niets nieuws. Het werk is wat je noemt “Easy to live with”, een overduidelijke echo, mooi gemaakt ongetwijfeld door een vakman, maar te gemakkelijk te herleiden en dat komt heel dicht bij Kitsch. Dat Baldini’s werk geinspireerd is door Giacometti en Brancusi zegt hij zelf, maar het soms schrijnend ongemak van de ‘nieuwe’ manier van uitdrukken die zowel Giacometti als Brancusi typeert, juist DAT ontbreekt in deze “Empreinte” die naar mijn mening beter “Echo” had kunnen heten. En of het nou Kunst of Kitsch is, daarover valt te twisten!
Peter Wiersma
Bedankt voor uw mail. Ik begreep via Dik van der Meulen dat u zo ongeveer per ommegaande een reactie had verwacht. Een reactie na een week lijkt me zelf eerlijk gezegd niet zo’n gekke reactietermijn. Maar dat zal per persoon verschillen.
Dat geldt ook voor de opvattingen over de wijze waarop iemand zou moeten besluiten om een kunstwerk te kopen. U zegt: “Informeer je goed hoe de kunstenaar staat aangeschreven en waar de galerie om bekend staat. Onderzoek waar het werk nog meer hangt of staat, welk museum het heeft aangekocht en of het bij de grote kunstveilingen (alweer) wordt aangeboden, omdat men het blijkbaar doorverkoopt (zoals ik zag op Catawiki) en vooral KIJK goed naar het werk wat je aandacht trekt”. Met het laatste deel van uw opvatting ben ik het geheel eens. Het is van belang om goed te kijken naar het werk dat je aandacht trekt. Met het eerste deel van uw opvatting ben ik het niet eens, tenzij dit bedoeld is als advies aan mensen die kunst als belegging willen kopen. Ons magazine concentreert zich op onverwachte vormen van schoonheid. Ik vind kunstenaars waarvan hun werk bij de allergrootste galeries te koop worden aangeboden of waarvan hun werk te vinden is in de bekendste musea niet interessant voor ons magazine. Wij willen mensen prikkelen om zich te verdiepen in minder bekende kunstenaars.
“”Empreinte” is een overduidelijke echo van Man Ray’s beroemde foto van Madame Toulgouat in haar Schiaparelli avondjurk.”, zegt u. Ik ben blij dat u mijn artikel goed gelezen heeft. De gelijkenis was mij immers niet ontgaan: “De foto Madame Toulgouat in a Schiaparelli Evening Dress doet weer vermoeden dat hij ook geïnspireerd was door de fotograaf Man Ray.” Er is volgens mij helemaal niets op tegen om een beroemde foto om te zetten in een beeldhouwwerk (als dat al het geval was). En om dan vervolgens te beweren dat hij niets nieuws brengt en dat het heel dichtbij kitsch zit, vind ik echt absurd. Maar het is natuurlijk fijn om te denken dat je eigen aankopen Kunst (met een hoofdletter zelfs) zijn.
Hoe verschillend we ook denken, ik ben blij om te constateren dat mijn artikel u blijkbaar geprikkeld heeft. Dat is een van de doelstellingen van ons Magazine. En om u helemaal in de stemming te brengen: er komen in de komende nummers dit jaar kunstenaars aan bod, waarvan hun werk in één geval zelfs niet in een galerie te vinden is en in het andere geval meestal alleen in pop-up galerieën te zien is; van beide kunstenaars is geen enkel werk in een museum terecht gekomen. Ik heb wel eerst goed naar hun werk gekeken.
Dan heeft u wat om naar uit te kijken.
William Segers
Uw tips voor de reactie of de lezers van De Schoonheid Centraal zijn welkom. Ook kunt u uw reactie op het magazine of op bepaalde artikelen naar ons sturen. U kunt een mail sturen naar info@schoonheidcentraal.nl of onderstaand contactformulier invullen.