Manifest voor aandacht voor de Schoonheid: nu meer dan ooit
Een digitaal tijdschrift gewijd aan Schoonheid. Gratis en zonder gespam in uw mailbox. Dat vraagt om een toelichting.
De datsja van Poetin werd het moeras voor Halbe Zijlstra
Een vriendenclub, al jaren actief onder de naam De Schuilkerk, wil een digitaal tijdschrift starten: De Schoonheid Centraal. De Schuilkerk werd opgericht in de tijd dat Halbe Zijlstra als Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2010-2012) in het kabinet Rutte I de cultuursector de stuipen op het lijf joeg. Zijlstra zelf zei over de bezuinigingen op kunst en cultuur: “’Niemand is veilig”’. De mensen die zich hiertegen verzetten behoorden tot de linkse kerk.
Nu zult u zeggen: maar Zijlstra, dat is toch die potsierlijke ijdeltuit die in 2016 beweerde tien jaar eerder aanwezig te zijn geweest bij een bijeenkomst in de datsja van Poetin, waarin deze had gesproken over zijn ambitie voor een Groot-Rusland (inclusief Oekraïne inderdaad)? En daarom moest aftreden? Ja, dat was hem, en dat deed hij. Maar wel nadat hij de nodige schade had toegebracht aan de culturele sector.
De vriendenclub heeft zich als reactie op het denken over de linkse cultuurkerk verenigd in De Schuilkerk, waarin uitvoeringen van klassieke muziekstukken werden vergeleken. Dit onder de bezielende leiding van onze inmiddels overleden vriend Erik
De Schuilkerk in 2018 poserend voor de Royal Albert Hall. Tweede van rechts de in 2019 overleden Erik Busser.
Busser, meer dan verdienstelijk amateurpianist, verwoed verzamelaar op alle denkbare terreinen en eigenaar van een van ’s lands grootste collecties van klassieke pianomuziek op lp en cd. Voorwaarde voor het inbrengen van een uitvoering was en is dat je uit je eigen collectie een opname vastgelegd op een fysieke geluidsdrager kunt laten horen. Dat kunnen cd’s en lp’s zijn, maar ook schellakplaten en soms zelfs cassettebandjes en wasrollen.
Een ouderwets, wonderlijk gezelschap, denkt u misschien. En daar heeft u helemaal gelijk in.
Een gezelschap ook dat lange tijd geheel tevreden was met zijn besloten bijeenkomsten en muziek-vergelijkingen in afgesloten ruimten, buiten gehoorbereik van de buitenwereld, behoudens af en toe verontruste buren, die de volgende dag met een bos bloemen of een mooie fles tot bedaren konden worden gebracht.
Wij blijven daarmee doorgaan. Alleen: wij vinden dit niet meer genoeg. Wij voelen een sterke behoefte om de inspiratie voor schoonheid breder te delen en niet alleen op het gebied van de muziek. We delen dit via dit gratis digitale tijdschrift.
Wij geloven in tastbare schoonheid, die je prikkelt en stimuleert. Om met de muziek te beginnen: wij vinden bijvoorbeeld dat het kiezen van muziek een bewuste, bijna sacrale handeling is. Niet het algoritme moet bepalen welke muziek je gaat beluisteren, maar je eigen behoefte eraan – die ook kan ontstaan omdat het onderwerp van gesprek is met anderen. De tastbaarheid is belangrijk. Als u thuis muziek wilt horen, ga dan bij voorkeur naar een fysieke geluidsdrager in de kast, in plaats van te surfen naar een streamdienst op uw laptop of PC. Juist ook als u andere mensen op bezoek heeft. U zou zo maar eens een interessant gesprek kunnen hebben over de CD of LP die wordt opgezet. De ware liefhebber kiest zeer bewust zelf.
Om die reden zetten wij de laatste CD-winkels in dit tijdschrift in het zonnetje. We laten musici aan het woord om toe te lichten wat hun drijfveren zijn. Of we gaan op zoek naar plaatsen waar ze gewoond en gewerkt hebben of waar ze begraven zijn.
Muziek is, zoals gezegd, niet het enige wat ons bezighoudt. Ook blijven wij hardnekkig in het papieren boek geloven. En in degenen die met hun laatste geld, tegen de stroom in, nog een antiquariaat of een kraam op een boekenmarkt in stand houden.
Daarnaast besteden we aandacht aan kunstenaars wier werk nooit de topbedragen op veilingen oplevert om aandacht te krijgen van de reguliere media. Maar dat u misschien wél raakt.
Verder gaan wij op zoek naar gebouwen die, nadat ze voor hun oorspronkelijke doeleinden niet langer bruikbaar waren, in verval waren geraakt – maar toch voor de sloop werden behoed en inmiddels een mooie nieuwe bestemming hebben gekregen. Of naar kleine musea waaraan de meeste mensen voorbij lopen, maar die een mooi verhaal te vertellen hebben.
En uiteraard is ook de natuur een essentieel object van schoonheid. Waar staatssecretaris Halbe Zijlstra met de kunst probeerde af te rekenen, richtte in zelfde tijd zijn collega Henk Bleeker zijn pijlen op het Nederlandse landschap (met uitzondering van het weiland voor zijn eigen paarden). Bleeker was van 2010-2012 Staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie in het kabinet Rutte I. Hij was er verantwoordelijk voor dat meerdere gebieden uit het Europese Natura 2000-netwerk werden geschrapt, waardoor boeren daar konden blijven uitbreiden. Bleker legde de basis voor het Programma Aanpak Stikstof, waardoor agrarische bedrijven verder konden groeien en juist meer stikstof uitstoten. Waarmee Bleker dus zijn steentje heeft bijgedragen aan de omvang van de huidige klimaat- en natuuropgave. Inspiratie genoeg om aandacht te vragen voor de natuur om ons heen.
Als de voortekenen ons niet bedriegen, krijgen we in 2024 met politici te maken in vergelijking waarmee Zijlstra en Bleker kleine jongens zijn. Of we binnenkort een kabinet krijgen van PVV-NSC-BBB-VVD is na het afbreken door Omtzigt van de formatiebesprekingen voor een meerderheidscoalitie uiteraard nog maar de vraag. Een minderheidskabinet van PVV, VVD en BBB, met gedoogsteun van NSC, kan echter ook of misschien een experiment met een extraparlementair of zakenkabinet. Nieuwe verkiezingen met nog grotere winst voor PVV zijn ook niet uitgesloten. We kunnen er vanuit gaan dat deze vier partijen vooralsnog wel de toonaangevende partijen zijn en blijven. Alle reden om nog eens goed naar de verkiezingsprogram-ma’s te kijken, zodat we weten wat ons te wachten staat bij een volgend kabinet en wat er nog in de ijskast staat. En wat op een onbewaakt ogenblik dus weer opgewarmd kan worden.
BBB loopt bij de cultuur alleen expliciet warm voor “de rijke tradities van Poasboakes (paasvuren) in Salland en Twente, het carbid-schieten in Noordoost-Nederland, de dorpskermissen, het carnaval in Brabant en Limburg, het eiergooien in Tollebeek, het Kallemooifeest op Schiermonnikoog, de Poaskeerls in Ootmarsum, of de trekkerslep in Hooghalen”. Cultuursubsidies moeten evenredig verdeeld worden over Nederland. Wat het criterium voor evenredigheid is wordt niet toegelicht.
De VVD lijkt duidelijk enthousiaster over de cultuur en er zelfs trots op te zijn. “De Nederlandse cultuursector is van absolute wereldklasse”. Koesteren dus, zou je zeggen. Maar wie gaan volgens het VVD-program van cultuursubsidies profiteren? “Organisatoren van volkscultuur worden beter ondersteund”. Volkscultuur? Deze term is in historisch perspectief niet zo tactvol gekozen. Maar bij nadere beschouwing blijkt de VVD er de regionale cultuur mee te bedoelen.
Op zichzelf een prima gedachte. Op het terrein van cultuur buiten de Randstad gebeuren er immers mooie dingen. Denk bijvoorbeeld aan de prachtige tentoonstellingen over de Rolling Stones en Hipgnosis (een ontwerpgroep van LP-hoezen) in het Groninger Museum, de indrukwekkende tentoonstellingen gewijd aan Frida Kahlo in het Drents Museum en Jeroen Bosch in het Noordbrabants Museum en aan de interessante en zeer integer gepresenteerde tentoonstelling over nazikunst in het Design Museum Den Bosch.
Maar dan komt de aap uit de liberale mouw: “Nu wordt een groot deel van de landelijke cultuurgelden enkel in Amsterdam ingezet, en dus veel minder in andere steden en provincies als Fryslân of Zeeland”. Is de VVD dan niet trots op het Concertgebouw, het Rijksmuseum, het Stedelijk en het Van Gogh Museum? Vindt de VVD alléén onze regionale carbidschieters van wereldklasse?
Bij het Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt breken er ook gouden tijden aan voor de regionale cultuur: “we pleiten voor een herverdeling van middelen voor kunst en cultuur waarbij er extra inzet nodig is in het landelijk gebied.” Herverdeling? Goed, maar waar vallen straks de klappen bij het NSC? Over welke schaduw gaat Omtzigt stappen als zijn partij met de PVV zou gaan regeren? Daarvoor richten we onze aandacht op die partij, die geen partij is.
In het Voorwoord van het PVV-programma wordt de toon gezet: “Nederland is geen islamitisch land. Onze eigen cultuur en seculiere wetten hebben altijd voorrang en als je dat niet bevalt, vertrek je maar.” “We schrappen allerlei onzinnige subsidies voor kunst, cultuur, publieke omroep, (…) en vergroening.” In januari van dit jaar lieten de PVV-Kamerleden Van der Velde en Wilders zien waar wél hun cultuurprioriteiten liggen, door het indienen van een motie voor het behoud van “uitingen van de schutterijcultuur in Limburg en Brabant” voor de toekomst. Het nieuwe Kamerlid Martine van der Velde gaf daarbij gelijk haar visitekaartje af door een warm pleidooi te houden voor het vendelzwaaien.
Volgens ons is het essentieel voor de cultuursector om niet het bestaande af te breken, maar de cultuur buiten de Randstad versterken. In dat opzicht kunnen wij ons geheel vinden in het pleidooi van voorzitter van de Raad voor Cultuur Kristel Baele om structureel 100 miljoen euro extra per jaar beschikbaar te stellen voor de provincies buiten de Randstad (interview in de Volkskrant van eind januari 2024). Wij zijn er echter allerminst gerust op dat voor dit wijze beleid gekozen gaat worden.
De opvattingen over de natuur boezemen nog minder vertrouwen in. BBB is voor een “landbouw-inclusieve natuur”. In hun verkiezingsprogramma wordt dat uitgelegd: “Dit betekent dat het landschap past bij de landbouw en de landbouw het landschap mede onderhoudt.” Een kwestie van prioriteitsstelling, zoals u ziet. Daar blijft het niet bij. “De lockdown vanwege de wurgende stikstofregels die Nederland zichzelf heeft opgelegd (…) moet zo snel mogelijk worden beëindigd”. De VVD voelt daar ook voor, de stikstofcrisis heeft ons land immers “deels op slot gezet”. Wel minder stikstofuitstoot, maar met een beleid dat vrijwilligheid en keuzevrijheid als uitgangspunten heeft. Vrijwilligheid en keuzevrijheid zijn volgens ons echter niet genoeg om de ingrijpende stikstofproblematiek op te lossen.
Over de wolf lijken NSC en VVD het helemaal eens te zijn. De wolf is bij Omtzigt een gevaar voor mens en schaap: “Waar wolven een bedreiging vormen voor mens en dier, moet het worden toegestaan om ze te verjagen en de populatie actief te beheren”. Fijn vooruitzicht voor “de wolf (die na 150 jaar) terug is in Nederland”; blijkbaar niet iets om trots op te zijn. Sluit goed aan bij de VVD: “We willen in gesprek met buurlanden en de EU om ons te kunnen weren tegen de wolf.”
De grote winnaar van de verkiezingen, de PVV, vermeldt de natuur in haar verkiezingsprogramma twee keer (geen typefout). De boeren worden volgens de PVV bedolven onder meer regels over de natuur. “De afgelopen jaren is daar het zogenaamde [het staat er echt zo] ‘stikstofprobleem’ nog eens bijgekomen.” “We moeten af van alle bangmakerij dat onze natuur en onze leefomgeving op omvallen zouden staan. De overheid moet niet massaal geld weggeven “aan linkse clubs als Milieudefensie”, aldus de PVV. Halbe Zijlstra heeft blijkbaar school gemaakt met zijn pleidooi tegen “de linkse kerk”.
Het wordt dus, vrezen wij, carbidschieten op de natuur en cultuur. We hebben daarbij het schrikbeeld dat Wilders en Van der Velde de afbraak van de cultuur en natuur zullen bejubelen, trots zwaaiend met hun vendels.
Misschien kunt u wel enige steun gebruiken als u onze zorgen over cultuur en natuur in Nederland deelt. De Schoonheid Centraal wil dat doen als het bekende Gallisch dorpje – ja, ook stripverhalen kunnen van grote culturele betekenis zijn – dat moedig standhoudt in een wereld van kaalslag op alle terreinen; een dorp waar u op adem kunt komen en inspiratie opdoen.
Zoals we aan het begin al zeiden: we doen dit alles gratis. Gratis, maar niet vrijblijvend. Zullen we afspreken dat u belooft om op zijn minst één nieuwe abonnee voor ons te vinden (die zich per mail kan aanmelden)?
Bovenal hopen we dat u zich door de artikelen geïnspireerd voelt. Dat ze tot nadenken aanzetten. Dat u op pad gaat. Of zelf aan de slag gaat om schoonheid te creëren. We nodigen u uit via het gastenboek uw eigen suggesties op de website met anderen te delen. Misschien leiden die weer tot artikelen.
Het abonnement op De Schoonheid Centraal is dus een onrustig bezit